PFAS-gemak dient de mens, maar tegen welke prijs?

Een klasse van synthetische chemicaliën, per- en polyfluoralkyl-stoffen (PFAS) genaamd, bestaat al sinds de jaren 40 van de vorige eeuw en maakt ons leven gemakkelijk met hun antikleef- en vlekbestendige eigenschappen. Maar het comfort dat ze brengen, heeft een prijs. Vanwege hun extreem sterke moleculaire bindingen zijn PFAS moeilijk af te breken en kunnen ze zich na verloop van tijd ophopen in het milieu en in ons lichaam. Aan het woord experts van ECHA en de Europese Commissie die uitlegden waarom PFAS moet worden gereguleerd.

De chemie achter PFAS

PFAS is een grote groep chemicaliën die meer dan 4700 afzonderlijke stoffen bevat. Met zeer diverse eigenschappen, maar met één gemeenschappelijk element: ze bevatten fluoratomen, die notoir moeilijk te breken koolstof-fluorbindingen opbouwen. Hoe langer de PFAS-ketens zijn, hoe moeilijker ze zijn te degraderen.

 

Voordeel en nadeel van zeer stabiele moleculaire binding

“Deze zeer stabiele moleculaire binding maakt deze chemicaliën zo nuttig maar tegelijkertijd ook problematisch. Wanneer ze bijvoorbeeld worden gebruikt in blusschuim, blijven ze stabiel en doven ze het vuur door het te ‘verstikken’. Maar wanneer ze worden vrijgegeven aan het milieu, wordt hun stabiliteit een probleem omdat niets in het milieu de koolstof-fluorbinding kan verbreken,” aldus Peter Simpson, een senior wetenschappelijk medewerker bij ECHA.

 

Chemicaliën die nooit verdwijnen

Vanwege hun persistentie, brede verspreiding en omdat hun verwijdering uit het milieu en onze drinkwaterbronnen niet haalbaar is, worden PFAS soms chemicaliën genoemd “die voor altijd blijven bestaan”.

 

Hoe PFAS momenteel wordt gereguleerd

Twee van de meest gebruikte PFAS zijn wereldwijd al gereguleerd. Perfluorooctaansulfonzuur (PFOS) en zijn derivaten zijn in de EU en EER al meer dan tien jaar beperkt onder de Persistent Organic Pollutants (POP)-verordening. Ze zijn ook opgenomen in het Verdrag van Stockholm om het gebruik ervan vanaf 2009 wereldwijd te beëindigen.

 

Recente en toekomstige reguleringen

Perfluoroctaanzuur (PFOA), zijn zouten en PFOA-gerelateerde verbindingen zijn sinds mei 2019 opgenomen in het Verdrag van Stockholm en zullen ook worden beperkt onder de POP-verordening vanaf 4 juli 2020. Daarnaast zijn er plannen om perfluorhexaansulfonzuur (PFHxS), de gerelateerde zouten en PFHxS-gerelateerde verbindingen op te nemen in dit verdrag.

 

Betere alternatieven zijn geen definitieve oplossing

Hoewel het nog niet mogelijk is om te zeggen of deze acties aanzienlijke effecten hebben gehad op het verminderen van de milieubelasting van deze chemicaliën, zijn bedrijven begonnen met het vervangen van de gereguleerde chemicaliën door verschillende soorten PFAS. “Ook dit roept enige bezorgdheid op, ook al zijn de vervangers niet zo giftig als de gereguleerde PFAS, ze kunnen ook zeer persistent zijn in het milieu en hebben mogelijk nog onbekende toxische effecten”, legt Simpson uit.

 

Dringend verdere regelgevende maatregelen nodig

“Zolang we deze chemicaliën blijven gebruiken, zullen we de uitdaging blijven aangaan hoe ze moeten worden vrijgegeven”, zegt Senior Scientific Officer bij ECHA Johanna Peltola-Thies. “Daarom zijn dringend verdere regelgevende maatregelen nodig om te voorkomen dat andere PFAS zich ophopen in het milieu en toekomstige generaties treffen. “Van sommige subgroepen van PFAS is al wetenschappelijk bewezen dat ze giftig zijn. Voor anderen zijn er sterke aanwijzingen die erop wijzen dat ze ook giftig zijn, maar we moeten dit verder onderzoeken ”, voegt Peltola-Thies toe.

 

Een ambitieuzere manier om naar PFAS te kijken

Het werk aan PFAS moet dus worden versneld om mogelijke problemen met betrekking tot het gebruik ervan aan te pakken. “Ons werk aan PFAS begon in 2012 met een zeer conventionele, stof-voor-stof risicobeheerbenadering. In 2014 realiseerden we ons dat als we in hetzelfde tempo doorgaan, het vele jaren zal duren om ze allemaal te onderzoeken en mogelijk te concluderen dat ze allemaal dezelfde soort bezorgdheid veroorzaken. Dus zijn we overgestapt op een aanpak die kijkt naar PFAS subgroep-per-subgroep. Dit is ook traag gebleken. Er moet dus een ambitieuzere manier zijn om naar een hele groep stoffen te kijken. Dat is wat de lidstaten de Europese Commissie hebben gevraagd te doen,” benadrukt Simpson.

 

Dringende aanpak nodig

Sommige lidstaten maken zich zorgen over de brede verspreiding van PFAS in het milieu en hun voorkomen in de bodem. Maar ook de enorme vervuiling van waterbronnen, waaronder oppervlakte- en grondwater, baart zorgen. “De Commissie is het ermee eens dat het dringend noodzakelijk is het gebruik van PFAS in de EU aan te pakken om verdere emissies te voorkomen”, zegt Cristina de Avila, hoofd van de eenheid duurzame chemicaliën bij het directoraat-generaal Milieu van de Europese Commissie.

 

PFAS kent geen grenzen

En PFAS zijn overal, waardoor ze een wereldwijd probleem zijn. “Ze komen voor in de bloedbaan van Europese burgers, ongeacht hun nationaliteit. Ze zijn ook te vinden in dieren in het wild en overal in de omgeving – zelfs op zeer afgelegen plaatsen. Dit komt omdat PFAS mobiel kan zijn en kan bewegen tussen water, bodem en lucht, waardoor ze in alle delen van de omgeving aanwezig zijn,” merkt de Avila op.

 

Verschillende vragen bij weg voorwaarts

Er zijn nog verschillende vraagtekens bij de weg voorwaarts. “Eén ding is duidelijk: door onze acties moeten we hetzelfde beschermingsniveau garanderen voor de omgevingen in heel Europa en voor alle burgers, maar we willen er ook voor zorgen dat er een gelijk speelveld is voor de interne EU-markt”, legt de Avila uit.

 

Zit PFAS ook in ons eten?

Zorgen over PFAS beperken zich niet alleen tot industriële chemicaliën, ze staan ​​ook hoog op de agenda van de voedingssector. “Er zijn een aantal activiteiten op het gebied van voedsel en drinkwater gerelateerd aan PFAS. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeft onlangs haar risicobeoordeling voor PFOS en PFOA in levensmiddelen bijgewerkt en haar beoordeling uitgebreid tot PFHxS en perfluorononan-1-oliezuur (PFNA). Er is een mengselbenadering gebruikt om een ​​door de groep toelaatbare wekelijkse inname in te stellen op basis van het geïdentificeerde kritische effect in verband met blootstelling aan PFAS bij dieren en mensen. Het ontwerpadvies is openbaar geraadpleegd en de goedkeuring van de definitieve versie van het advies wordt later in 2020 verwacht”, vertelt Veerle Vanheusden, beleidsmedewerker bij het directoraat-generaal Gezondheid en voedselveiligheid van de Europese Commissie.

 

PFAS opnemen in herschikking drinkwaterrichtlijn

Voor drinkwater zijn het Europees Parlement en de Europese Raad onlangs overeengekomen om PFAS op te nemen in de herschikking van de drinkwaterrichtlijn. “Als gevolg hiervan zullen 20 PFAS-chemicaliën in al het drinkwater in de EU moeten worden gecontroleerd en onder een bepaalde drempel gehouden”, voegt de Avila toe.

 

Waar gaan we heen?

Het is duidelijk dat PFAS unieke functies heeft. Ze worden nog steeds gebruikt omdat ze comfort en gemak bieden. Maar aangezien er voor veel van hun toepassingen geen fundamentele maatschappelijke behoefte is, is de eerste stap om het gebruik ervan te beperken het onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële toepassingen.

 

Andere manier van denken

“Dit vereist dat consumenten hun manier van denken veranderen. We moeten allemaal begrijpen welke producten PFAS bevatten en wat hun risico’s zijn. Voor kritieke toepassingen, zoals medische apparaten, hebben we veiligere alternatieven nodig die de vereiste prestaties leveren voordat we PFAS kunnen afbouwen,” merkt de Avila op.

 

Verschillende initiatieven

Hoewel enkele van de problemen met betrekking tot PFAS al zijn aangepakt, vragen de EU-lidstaten de Commissie om een ​​coherente, consistente en alomvattende aanpak te ontwikkelen voor de aanpak van PFAS. In december 2019 stuurden Nederland, Denemarken, Duitsland en Zweden de Commissie een document met de naam “Elementen voor een EU-strategie voor PFAS”. Hierin opgenomen een strategie om de meeste toepassingen van PFAS-verbindingen tegen 2030 uit te faseren. Bovendien hebben Nederland en Duitsland, met steun van Noorwegen, Denemarken en Zweden belangstelling getoond voor het opstellen van een beperkingsvoorstel voor een breed scala aan PFAS-toepassingen.”

 

PFAS als groep aanpakken, niet stof voor stof

“Wij, bij de Commissie, zijn vastbesloten om PFAS aan te pakken en we overwegen hoe we de voorgestelde EU-strategie voor PFAS een onderdeel kunnen maken van de chemische strategie voor duurzaamheid, die we later in 2020 willen publiceren”, zegt mevrouw de Avila. “We moeten deze chemicaliën als een groep aanpakken in plaats van individueel, niet alleen om het proces te versnellen, maar ook om spijtige vervanging te voorkomen. Het werk aan PFAS is een manier om te bewijzen dat we onze ambities in het kader van de Green Deal waarmaken en dat we echt een holistische benadering hebben om in de praktijk een gifvrij milieu voor de Unie te bereiken.

Bron: ECHA Newsletter
Lees ook: 22 gevaarlijke chemicaliën toegevoegd aan EU-regelgeving

Voorbehoud
Deze informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, in sommige gevallen uit verschillende informatiebronnen. (Interpretatie)fouten zijn niet uitgesloten. Er kan dus geen enkele wettelijke verplichting aan deze tekst worden ontleent. Iedereen die met dit onderwerp te maken krijgt, heeft zelf de verantwoordelijkheid om zich in de materie te verdiepen!